«اتفاق و ترقی»؛ نخستین ائتلاف احزاب کوچک در ایران!
تقارن تشکیل مجلس دوم که خاست‌گاه احزاب سیاسی در ایران بعد از انقلاب مشروطیت بود؛ با سال‌های پیش از انقلاب روسیه و فعالیت گسترده‌ی سوسیالیست‌های روسیه در این دوره، و ارتباط و هم‌سایگی کوشندگان سیاسی ایران با مراکز سیاسی مهمی چون باکو و استانبول که از مراکز عمده‌ی فعالیت‌های سیاسی و تبعیدیان و مهاجران بود؛ سبب گرایش شدید موسسان احزاب این دوره به سوسیالیسم شد. به طوری که نخستین حزب تاریخ ایران نیز که با نام «فرقه‌ی دموکرات»، پیش از این در این صفحه شناسانده شده، مرامنامهی خود را بر مبنای اصول سوسیالیسم تنظیم کرده و آن‌را از مرامنامهی حزب سوسیال دموکرات روسیه برگرفته بود. در این میان به ویژه احزاب کوچکی که موسسان آن‌ها بیش‌تر از مهاجرانی تشکیل می‌شد که در فضای سیاسی و اجتماعی پیش‌رفته‌تر روسیه بالیده بودند و از آموزش سیاسی بیش‌تری برخوردار بودند، گرایش جدی‌تر و تندروانه‌تری به مبانی سوسیالیسم از خود نشان می‌دادند.
این احزاب کوچک برای حضور در صحنه‌ی سیاسی ایران و بنیاد متزلزل مجلس تازه متولد شده، دشواری‌های زیادی داشتند. این‌ها نه بدنه‌ی استوار و قابل اعتنایی در سطح جامعه داشتند و نه ارتباطات عمیق و گسترده‌ای با رجال و سیاسیون متنفذ وقت. بنابراین با بهره‌گیری از تجربیات دوران مهاجرت خود، به نخستین ائتلاف سیاسی و تشکیلاتی تاریخ تشکیل احزاب در ایران دست زدند. مجموعه‌ی این احزاب کوچک آشکار و انجمن‌های مخفی، با انتشار یک مرام‌نامه مشترک و نظام‌نامه‌ای در ۵۶ ماده، زیر عنوان «حزب اتفاق و ترقی» اعلام موجودیت کردند.
مرامنامهی ۱۴ ماده‌ای مصوب مجمع مرکزی اتفاق و ترقی را با هم می‌خوانیم:
اعلام
چون به واسطه‌ی تعدد کمیته‌های سری در زمان انقلاب اختلاف مسالکی رخ داده بود و ضمنا پاره حوادث و اشکالاتی ظاهر می‌گشت لهذا مدتی بود که کمیته‌های سری مشغول مذاکره و اتحاد فی‌مابین بودند پس از تصویب و اکثریت آرا از جانب کمیته های سری نمایندگی مبعوث و منتخب شده مجمع مرکزی موسوم به (اتفاق ترقی) که مرکز نماینده‌ی کلیه ی مجامع سری ایران است تاسیس شد و موقتا اجمالی از مسلک و پروگرام خود را به نظر عموم می‌رساند.
موضوع و مقصد
مقصد اصلی این هیات بقاء مشروطیت و حفظ استقلال ایران و همراهی با کلیه‌ی ملل مظلومه و استعانت با
طبقات آزادی‌خواهان مشرق زمین است.
تربیت اعضا و اجتماعات
1.پروگرام مسلک و وظایف این جمعیت بر دو قسم است: سری و علنی کسانی که خود را پیرو این مسلک بدانند و مایل به عضویت باشند عریضه به مجمع مرکزی تقدیم کرده پس از تصویب قبول به عضویت خواهند شد.
2.افراد هر ملت و مملکتی که پیرو مسلک این هیات باشند قبول عضویت خواهند شد.
3.در هر نقطه از نقاط که اعضا متجاوز از صد نفر شوند یک اداره از جانب مرکز تشکیل خواهد یافت.
4.این مجمع در سالی یک مرتبه اجتماع عمومی از کلیه‌ی اعضا تشکیل خواهد داد و در آن اجتماع مواد مخصوصه تعدیل و یا توسیع خواهد یافت و هیات مرکزی به اکثریت آرا مخفی برای سال آینده منتخب و مبعوث خواهد شد.
پروگرام و مواد وظایف این جمعیت
ماده‌ی 1. کوشش خواهند کرد این جمعیت در اتحاد و اتفاق طبقات ملل مظلومه و آزادی اجتماعات و تعطیل‌ها و کنفرانس‌ها و مطبوعات و افکار و وجدان و کلام.
ماده‌ی 2. از برای حصول به مدارج عالیه‌ی تمدن و ترقی اخذ تنظیمات جدیده ملل متمدنه و وادار کردن قوه‌ی مقننه و مجریه را به اجرای آن.
ماده‌ی 3. ملل مختلفه که در تحت تبعیت دولت ایران هستند در حقوق و قوانین اجتماعی متساوی‌الحق خواهند بود کذالک در خدمات عسکری.
ماده‌ی 4. ترویج و نشر معارف عمومی و اجرای تحصیل اجباری.
ماده‌ی 5. اصالت و شرافت به کلی برداشته شده و به جای آن مساوات عمومی معمول و اجرا خواهد گشت.
ماده‌ی 6. قوانینی که تصاحب می کند املاک و مستعمرات زارع و کشتکاران و ضایع می دارد حقوق آنان را به کلی نسخ و موقوف خواهد شد.
ماده‌ی 7. اخراج کلیه‌ی اشخاص بی‌علم و متهم به استبداد از دوایر دولتی و مملکتی و تعیین و دخول اشخاص و جوانان با علم و تربیت که در مدارس و مکاتب تحصیل کرده‌اند و مراقب خواهند بود این هیات به اعمال کلیه‌ی اجزاء جدیده و قدیمه.
ماده‌ی 8. از برای ترقی تجارت و حفظ منافع ثروت و تاسیس کارخانجات و استخراج معادن همه‌گونه سعی و اقدام خواهد شد.
ماده‌ی 9. در صورت تجاوز و تعدی اجنبیان به حقوق سیاسی ایران این جماعات از هیچ‌گونه فداکاری و دفاع مضایقه نخواهد کرد.
ماده‌ی10. متدرجا بعضی از مواد سریه نشر خواهد شد.
مجمع مرکزی اتفاق ترقی
سه‌راهِ جمهوری 